Peki Ya, bir lidere körü körüne bağlanan insanlar onun apaçık söylediğiyalanlarına bile neden kolayca inanırlar?

Sosyal psikolog Leon Festinger ve iki meslektaşı, 1956'da yayımladıkları"Kehanet Yanlış Çıktığında" kitabında bu soruyu bir teori ilecevapladılar: Bilişsel Uyumsuzluk Teorisi.

ABD'de yaşayan Dorothy Martin isimli bir kadın, 21 Aralık 1954 gününün şafağındauzaylıların dünyanın sonunu getireceğini, kendisine inananların ise 20 Aralıkgecesi Clarion gezegeninden gelip kendilerini uzaya götürecek bir UFO sayesindede bu tufandan kurtulacakları kehanetinde bulundu.

" Seekers " adındaki tarikatı, kısa sürede duyuldu. Müritleri hemengazetelere, radyolara ilanlar verip insanları uyarmaya çalıştı. Kehaneteinananlar işlerini bıraktı, bütün varlıklarını elden çıkardı. Hatta inançlarınıpaylaşmayan eşlerini terk etti. Müritler, ne kadar saçma olursa olsun liderin söylediğiher şeye tamamen inanıyordu.

O gün, 50' ye yakın kişi toplandı ve gece yarısı oldu. Ancak ne kıyamet koptune de uzaylılardan ses çıktı. Peki, kehanet gerçekleşmeyince ne mi oldu? Hiçbirşey.

Hiçbir şey olmayınca ufaktan homurdanmalar başladı. O sırada Dorothy Martin isekendisini mutfağa kapattı fakat biraz sonra yeniden salona geldiğinde yüzügülüyordu.

"Clarion' lularla yeniden konuştum" dedi memnuniyetsiz gruba,"Dünya' ya ve bize bir şans daha verdiler, şimdi çıkıp daha çok çalışmalı,daha çok insanı yok oluşun kaçınılmazlığına ikna edip kurtarmalı, kendisaflarımıza çekmeliyiz." dedi. Bu açıklama salonda bekleyenleri bir haylirahattı çünkü artık inanacak yeni bir şeyleri vardı.

İşlerini, eşlerini, mülklerini terk etmiş müritler isyan etmek bir yana,inançlarına daha da sıkı sarıldılar. Ne de olsa tarikatları dünyayıkurtarmıştı.

Şimdiki görevleri ise insanlığı uyarmak ve aynı felaketin yeniden olmasınıönlemekti. Kehanetin doğruluğunun kanıtlanamamış olması, ona inananlarıninançlarını zedelememişti. Aksine inançlarını daha da pekiştirmiş ve grubu yeniüyeler aramak üzere harekete geçirmişti.

Dorothy Martin ve taraftarlarının bilmediği, o gece aralarına sızmış üç doktoraöğrencisinin varlığıydı. Leon Festinger, Henry Riecken ve Stanley Schachterisimli üç araştırmacı sosyal psikolog, daha önce bir gazete haberinden grubunvarlığını öğrenmiş ve bu konuyu araştırmaya karar vermişti. Bu üç kişi müritgibi davranarak tarikatın içerisine sızdılar.

Gözlemlerini " When the Prophecy Fails - Kehanet Çöktüğünde" adlıkitabında yazan araştırmacılar, bu durumu Bilişsel Uyumsuzluk Teorisi(Cognitive Dissonance Theory) ile açıklamaya çalıştı.

Bu teoriye göre; insanlar mental olarak bir denge içerisinde hareket ederler.Kişinin kavrayışları arası oluşan bir uyumsuzluk, zihinsel bir strese vehuzursuzluğa yol açar.

Araştırmacılara göre kişi bu rahatsızlığı gidermeye çalışacak, benzer biçimde,bu stresi artıracak durumlardan ya da bilgilerden kaçınacaktır.

Çatışan kavrayışların yaratacağı stresin büyüklüğü de bu kavrayışların önemi veoranına göre değişecektir. Çalışmalar bilişsel uyumsuzluğun özellikle kişininkendine olan inancı (kendisine duyduğu saygı, zeki olduğunu düşünmesi gibi) ileeylemleri arası uyuşmazlık durumunda ortaya çıktığını ve genelde insanların buçatışmayı kendine olan inançlarını koruyarak çözdüğünü ortaya koyuyor. Seekers tarikatında müritlerinUFO'yu ve tufanı beklemesi kanıta değil inanca dayalıydı.

Kehanetin gerçekleşmemesini kendi inanışlarıyla çatışan bir durum saymamalarıda bir inanç göstergesiydi.

Yani müritlerin inancı kanıta değil, Dorothy' ye adanmalarına bağlıydı;bilişsel çatışmalarını da ona bağlanmakla hata ettikleri düşüncesiyle değil,ona olan inançlarını pekiştirerek çözdüler. Özelliklekörü körüne bağlanılan inançlar, yargılar ya da karizmatik liderler söz konusuolduğunda bağlılık o denli baskın oluyor ki gerçekler bununla çeliştiğinde,psikolojik gerilimi ve çelişkiyi azaltmak için ne kadar saçma olursa olsungerçekliği çarpıtmak daha kolay oluyor.

Dünyada salgın gibi yayılan ve Covid' den çok daha tehlikeli olantotaliter-popülist siyaset ve onu besleyen komplo teorileri bu duruma güzel birörnektir.

Gerçekler ne kadar acı, çelişki ne kadar keskin olursa, totaliter popülistlidere aşık olan kitlenin bağlılığı o denli artıyor.

Nisan 1945' te Kızıl Ordu, Berlin'in dış mahallelerini kontrol altına alırkenHitler Sovyet ordusuyla savaşan çocuk yaştaki askerlere başarılarından ve cesaretlerindendolayı madalya takıyor ve generallerine saldırı emri veriyordu. Ona hâlâ inanankitleler vardı. Lider’ e körü körüne bağlanan insanlara hepimizinşahit olduğu son canlı örnek ise ABD' de Trump' ın, seçimi kaybetmesinden sonrayaşanan Kongre baskını, demokrasinin ve özgürlüklerin kurumsallaştığı yerlerdebile bu olgunun ne kadar etkili olabildiğini gösterdi.Bundan sonra bilim insanları ve bilinçli insanlara düşen görev; “ Enazından gençlerin rasyonelleşmesine ve evrensel değerleri içselleştirmesine önem vermekten ve bu konudabir takım iç görü yükseltici, farkındalık sağlayıcı etkinlikler ve eğitimler düzenlemesindengeçiyor. Eğer herhangibir yakınınız veya arkadaşınız yalancılık, dolandırıcılık, yolsuzluk, hırsızlık,rüşvetçilik gibi yüz kızartıcı suçlara bulaşmış bir lider veya yönetici için,bütün sevdiklerini feda edecek, çocuklarını kurban verecek ve her türlü birikiminionun yoluna harcayacak kadar körü körüne bağlıysa, profesyonel yardım almasınısağlayın. Kendisi profesyonel yardımı kabul etmese bile başka yöntemleriöğrenmek, uygulamak üzere yakınlarıda seanslara katılabilirler. Bize iletişim 0544724 3650 telefon numaramızdan ulaşabilirsiniz.